Żarówki halogenowe – jak działają i jakie są ich rodzaje?

Żarówki halogenowe charakteryzuje wyższa wydajność w porównaniu do tradycyjnych żarówek, dodatkowo ich światło jest często odbierane jako bardziej naturalne. Oto krótki przewodnik po halogenach i ich rodzajach.

Jak działa żarówka halogenowa?

Żarówki halogenowe to ulepszona wersja klasycznej żarówki żarowej, która – dzięki zastosowaniu gazów halogenowych (najczęściej jodu lub bromu) – osiąga wyższą efektywność świetlną. Żarówki te są również bardziej żywotne od swoich żarowych odpowiedników.

Jak dokładnie działają? Podstawą procesu jest cykl halogenowy, który pozwala na odzyskiwanie wolframu odparowanego z włókna i ponowne jego osadzanie. Dzięki temu bańka żarówki nie czernieje, a żarnik może działać w wyższej temperaturze. To z kolei zwiększa jasność emitowanego światła.

W odróżnieniu od żarówek LED czy świetlówek kompaktowych halogeny emitują światło niemal natychmiast po włączeniu i zapewniają bardzo dobre oddawanie barw (CRI powyżej 95).

Halogen – co to właściwie jest?

W chemii termin „halogen” odnosi się do grupy pierwiastków z VII grupy układu okresowego – takich jak fluor, chlor, brom, jod i astat. W kontekście oświetlenia rozumiemy tu żarówki wypełnione mieszanką gazów halogenowych, które umożliwiają opisany wcześniej cykl regeneracyjny żarnika.

W mowie potocznej, słowo „halogen” bywa również używane zamiennie z terminem „reflektor halogenowy”. W praktyce chodzi po prostu o typ oprawy oświetleniowej, w której umieszczona jest żarówka halogenowa.

Rodzaje żarówek halogenowych

Na rynku dostępne jest wiele wariantów tych źródeł światła, a rodzaje żarówek halogenowych. Wyróżnić można przede wszystkim:

• Żarówki halogenowe liniowe (R7s) – stosowane głównie w reflektorach zewnętrznych i oświetleniu przemysłowym. Charakteryzują się podłużnym kształtem i dużą mocą, często przekraczającą 100 W, a niekiedy nawet 500 W.
• Żarówki halogenowe kapsułkowe (G4, G9) – niewielkie, często wykorzystywane w designerskich lampach, oprawach dekoracyjnych lub do oświetlenia mebli.
• Żarówki halogenowe reflektorowe (GU10, MR16) – montowane najczęściej w sufitowych oprawach punktowych. Żarówki do halogenów tego typu można znaleźć zarówno w wariantach zasilanych napięciem sieciowym (230 V), jak i niskonapięciowym (12 V).
• Żarówki halogenowe z trzonkiem E14/E27 – przypominają klasyczne żarówki i mogą być stosowane w standardowych oprawkach domowych. W tym miejscu warto zaznaczyć, że od 1 września 2018 roku w Polsce obowiązuj zakaz wprowadzania do obrotu żarówek halogenowych, które kształtem przypominają tradycyjne rozwiązania (kształt kuli, świeczki, kształtu charakterystycznego dla żarówki żarowej).

Ponieważ żarówki halogenowe to bardzo zróżnicowana grupa produktów, mają bardzo szerokie zastosowanie – zarówno w domu, jak i w przemyśle czy kulturze (są na przykład chętnie wybierane jako oświetlenie sceniczne).

Zalety i ograniczenia technologii halogenowej

Zacznijmy od zalet oświetlenia halogenowego. To przede wszystkim:

• wysoką jakość światła i wierne odwzorowanie kolorów,
• natychmiastowe włączanie bez efektu migotania,
• kompatybilność z powszechnie stosowanymi ściemniaczami.

Jednocześnie halogeny emitują stosunkowo dużo ciepła i zużywają więcej energii niż nowoczesne LED-y. Pod względem zapotrzebowania na energię, są jednak bardziej wydajne niż żarówki wolframowe (tradycyjne, żarowe). Tak jak wspomnieliśmy, od 2018 roku w Unii Europejskiej obowiązują ograniczenia w sprzedaży niektórych typów żarówek halogenowych. Przepisy te mają na celu promowanie bardziej ekologicznych rozwiązań LED-owych w gospodarstwach domowych.

Choć nie można już importować czy wprowadzać an rynek nowych żarówek tego typu, te sprowadzone czy wyprodukowane wcześniej, wciąż mogą być sprzedawane.

Kiedy warto wybrać halogen?

Choć żarówki halogenowe coraz rzadziej spotykamy w domach, wciąż są one niezastąpione wszędzie tam, gdzie jakość światła ma istotne znaczenie – na przykład w pracowniach fotograficznych, galeriach sztuki, teatrach czy studiach nagraniowych. Z kolei w sytuacji, gdy potrzebna jest prosta instalacja bez zmiany opraw, halogeny stanowią ekonomiczną alternatywę dla lamp LED, zwłaszcza w postaci kapsułek lub reflektorów punktowych.